|
KEYWORDS: Corporate Social Responsibility Report , گزارش ارزیابی مسئولیت اجتماعی شرکتی ,
#CorporateSocialResponsibility , #OPENINNOVATION , pezeshk.in
Literature Review|ادبیات و پیشینه
هنگامی که وارد هزاره سوم شدیم، یکی از مهم ترین اتفاقات در زندگی روزمره را تجربه کردیم، انتقال به جامعه اینترنتی، طبق گفته مارک اندرسین، 800 میلیون کاربر اینترنت در سراسر جهان تا انتهای 2004 وجود داشت که این تعداد در دهه بعد، به 3 میلیارد نفر رسید. فناوری همواره در حال تغییر و تحول بوده و هیچ گاه به نقطه تعادل نخواهد رسید و این به دو علت است. نخست آن که علم بشری هیچ گاه کامل نخواهد شد و روز به روز بر آن افزوده می شود. لذا فناوری با تکنولوژی هرگز آن قدر کامل نمی شود که نتوان آن را بهبود داد و دانش جدید موجب تغییر و اصلاح فناوری های قدیمی خواهد شد. دوم آن که فناوری به عنوان ابزاری در راستای توسعه اقتصادی محسوب می شود و بشر همواره به دنبال روش های جدید به منظور افزایش بهره وری و سرمایه گذاری بوده تا بتواند ثروت بیشتری را تولید کرده و رشد اقتصادی را تسریع نماید. بنابراین ارتقای کارایی فناوری، موجبات افزایش مزیت رقابتی و موفقیت اقتصادی کشورها و سازمان ها را به دنبال خواهد داشت
(خیری و عباسی، 1397)
بشر در هر دوره تاریخی به آگاهی از روش و ابزار کسب معلومات و به عبارتی روش های تحقیق نیاز داشته و دارد. این روش و ابزار نیز به تناسب توسعه و تکامل بشری در حال تکامل و توسعه بوده است، به نحوی که روش های امروز کامل تر و کارآمد تر از روش های گذشته است و طبعا روش های آینده کامل تر از روش های امروز خواهند بود
(کاظمیان و دیگران، 1395)
امروزه رشد و پیشرفت های علمی در سراسر جهان مدیون کارهای علمی و پژوهشی محققین کشورهای مختلف می باشد. بنابراین، توجه به نقش پژوهش می تواند راه گشای مشکلات بسیاری از کشورهای جهان باشد. کشور ما نیز همپای پیشرفت های جهانی شاهد رشد و پیشرفت های چشمگیری در عرصه های مختلف علمی و فناوری بوده است. امروزه لزوم مطالعه از منابع پژوهشی جهت پیشبرد دامنه علمی محققین امری انکار ناپذیر است
(کمالی، 1395)
همه ما هر روز با سازمان های مختلفی سروکار داریم و با مسائل و مشکلاتی در درون آن ها مواجه می شویم. حل این مشکلات به بهبود رفاه اجتماعی و توسعه زندگی مردم کمک فراوانی می کند. روش تحقیق مجموعه فعالیت های منظم و سیستماتیک برای شناخت مساله، جستجو برای داده ها، اطلاعات مربوط به آن، تحلیل داده ها و ارائه راه حل هایی برای انجام اقدامات اصلاحی جهت حل مساله است. مدیران در مواجهه با مشکلات و حل آن ها هم می توانند به صورت سلیقه ای و شخصی عمل نمایند که نشان دهنده دیدگاه غیرسیستمی آن هاست و هم می توانند یک روش علمی و منسجم را در پیش بگیرند که نشان دهنده کارآمدی آن هاست
(رضوانی، 1394)
مسئولیت، مولد آگاهی است و در چشم انداز بینش اسلامی، انسانیت انسان بر پایه آگاهی و مسئولیت شکل می گیرد و انسان ها هرچه آگاه تر باشند و خود را مسئول تر بدانند، بهره بیشتری از انسانیت خواهند برد. سنگ زیر بنای اخلاق و نخستین گام تهذیب نفس و اصلاح فرد و جامعه و مبنای همه دستورهای دینی و تکالیف الهی، چیزی جز احساس مسئولیت و مسئولیت پذیری نیست. در افق بینش قرآنی، علاوه بر این که بزرگان و مدیران جامعه در قبال سرنوشت خود و حیات اجتماعی دیگران، مسئولیت خطیری دارند، فرد فرد انسان ها نیز در این مسئولیت، سهیم اند و ندای "کلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته" در گوش جان همه آنان طنین انداز است، چراکه هر فردی در هر موقعیتی که باشد، در دایره زندگی اجتماعی، بر دیگران اثر می گذارد و از آنان اثر می پذیرد و به عنوان یکی از ارکان قدرت ملی و اجتماعی، نقش خاصی دارد که چه بسا از آن، بی خبر است. در عین حال، هر که منزلت و موقعیت مهم تر و شعاع تاثیرگذاری بیشتری در میان مردم دارد، مسئولیتش خطیرتر و سنگین تر است. از این رو معیار واقعی سنجش آگاهان جامعه، ایفای مسئولیتی است که بر دوش آنان سنگینی می کند
(ری شهری، 1390)
تعالیم مربوط به مسئولیت، اکتسابی است. از سوی دیگر، انجام مسئولیت، تلاشی مداوم است که به انجام فعالیت های مستمر نیاز دارد. بر این اساس، مسئولیت، مهم ترین شغل و وظیفه افراد تلقی می شود. مسئولیت باید به عنوان یکی از اهداف تربیتی به افراد آموخته شود . ضرورت آن از دو دیدگاه فردی و اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد. پرورش مسئولیت از لحاظ فردی ضروری است، زیرا افراد برای سلامت زندگی حال و آینده خود نیازمند پایبندی به مسئولیت ها هستند. از لحاظ اجتماعی، افراد هر جامعه نظیر اجزای یک ماشین به هم متصل هستند. اگر هر کدام در چارچوب خود و بر اساس نقش محور کار کنند، چرخ جامعه به خوبی حرکت نمی کند. پیشرفت هر کشور نیز وابسته به مسئولیت شناسی افراد جامعه است. از سوی دیگر، مسئولیت شناسی در هر جامعه باعث تنظیم روابط اجتماعی و انسانی می شود
(رحمتی، 1396)
فلاسفه بر این باورند که انسان ذاتا موجودی اجتماعی است. مدنی الطبع بودن انسان نیاز به اثبات ندارد و زندگی ایزوله یک انسان بدون برقراری رابطه ای معنادار با هم نوعانش، بیشتر به افسانه شبیه است تا واقعیت. با هم و در کنار هم زیستن منجر به ایجاد ساز و کارهایی شده که تعاملات انسانی را اجتناب ناپذیر ساخته و بنا به نظرات خیل عظیمی از اندیشمندان جامعه شناس و روان شناس، عنصر نیاز و احتیاج از عمده عوامل موثر بر اجتماعی شدن نوع انسان است. انسان در فرایند اجتماعی شدن تعهداتی دارد که عدول از آن مصائب بزرگی را بر جوامع بشری تحمیل نموده است. جنگ، نزاع، درگیری، قحطی، تباهی و استبداد همه از نتایج این سرکشی است. از همین رو پیامبران و مصلحین در اقصی نقاط جهان، انسان ها را به یکپارچگی و بیداری وجدان دعوت و مسئولیت های اجتماعی ایشان را یادآوری نموده اند. مسئولیت اجتماعی جنبه های اجرایی و عملیاتی وجدان و اصول اخلاقی است و در زندگی امروزین نوع بشر واقعیتی گریز ناپذیر است. آرامش و امنیتی که انسان به دنبال آن است صرفا در سایه مسئولیت های اجتماعی تحقق پذیر است. از آن جا که پیش درآمد رشد و گسترش بی سابقه بنگاه های تولیدی و صنعتی، انقلاب صنعتی انگلستان بود، بالطبع این کشور بیشتر از سایر کشورها گرفتار پیامدهای ناگوار توسعه صنعتی گردیده است. دست و پنجه نرم کردن با این مسائل، دیدگاه و تفکر آنگلوساکسون ها را در زمینه ریشه بروز آن پیامدها و چگونگی برخورد با آن ها، از دیگران متمایز کرد. در این نگرش راه موفقیت اقتصادی از توجه به ارزش های فردی می گذرد. انگلیس و آمریکا برجسته ترین حامیان و منادیان ارزش های فردی هستند. خوب یا بد حاصل چگونگی عمل فرد است. هم اینک نیز مظاهر این نگرش اندیویدوالیستی در فرهنگ آن کشورها دیده می شود که از آن جمله می توان به اهدای جوایز فردی نوبل، اسکار و...، تبلیغ کارآفرینان برجسته، احساس مسئولیت فردی در کسب مهارت، بیشینه کردن سود و ارزش های سهام داران، سست بودن پیوند استخدامی افراد و سازمان ها، کشمکش های گسترده میان اتحادیه های کارگری و کارفرمایی، بی توجهی به محیط زیست و... اشاره کرد. در نگرش غیر آنگلوساکسونی مانند چینی ها، ژاپنی ها و آلمانی ها شرط موفقیت اقتصادی رعایت مصالح جامعه است. در این کشورها حاکمیت از آن ارزش های همگانی است. کارگروهی، رابطه مستحکم استخدامی، وفاداری به کارفرما، کسب مهارت ها، وجود گروه ها و رونق اقتصادی از جمله مولفه های مسئولیت اجتماعی هستند و سرمایه اجتماعی به تشریح شبکه های موجود و اطمینان حاصله در میان افراد می پردازد
(گودرزی و دیگران، 1393)
از قرن 17 میلادی ورود انسان به عصر صنعت، رشد روزافزون سرعت تولید و در پی آن، ولع صنایع در بلعیدن منابع طبیعی را منجر شده است. این ورود تاثیرات منفی زیادی بر ابعاد مختلف حیات بشر، اکوسیستم و جایگاه انسان داشته و عامل ایجاد نگرانی های متعدد دهه های اخیر شده است. در ابعاد گسترده تر، این تاثیرات در جنبه های متعدد زیست محیطی و اجتماعی عامل ایجاد توجه ویژه در انسان شد که نگاه خود را فقط معطوف به پیشرفت تکنووژیک نکند و بازگشت به خود را مد نظر قرار دهد. در این دیدگاه، تفکر در ارزش و عاملیت انسان ها به صورت فردی یا جمعی مورد توجه قرار گرفت و انسان به عنوان میزان ارزش ها و فضایل بیش از پیش شناخته شد. پس از این خوداندیشی بود که انسان فهمید باید مسئولیت شناس و مسئولیت پذیر باشد که به مسئولیت پذیری و قبول وابستگی به کل و به محیط منجر شد
(مپنا، 1400)
مطالعه فرایند نوزایی یک سرزمین و ملت در مدتی کمتر از یکصد سال از داستان های شگفت انگیز روزگار ماست. ماتسوشیتا بنیان گذار گروه صنعتی ناسیونال و پاناسونیک بر این باور است که راز این تحول شگرف در نگاه به انسان بوده است، آن جا که می گوید: در جایگاه مدیر اگر کارگران در نظرت به منزله فرزندانت نباشند، مدیر خوبی نیستی. در دهه گذشته مهم ترین نویسندگان مدیریت در هاروارد و ام آی تی، ماتسوشیتا را بزرگ ترین و برجسته ترین کارآفرین سده بیستم در جهان معرفی کرده اند و رویکرد انسانی او به صنعت، تولید، مدیریت و روش مواجهه او با چالش های دستیابی به آرمان مشترک و توجه به مسئولیت های اجتماعی بنگاه های اقتصادی را ستایش می کنند. بیشترین عبارتی که برای آن ها جذابیت داشته، جمله مشهور: نخست، انسان! ماتسوشیتا است. دیدگاه های او درباره مسئولیت های اجتماعی بنگاه های اقتصادی که موضوع فراگیری در حوزه مدیریت است و موارد مهمی مانند تعلق شرکت به اجتماع، رسالت شرکت ها، مسئولیت شرکت ها در حفاظت از محیط زیست، جابجایی جمعیت، ترویج دیپلماسی غیر دولتی، آموزش بزرگ سالان، کاهش آلاینده ها، خلق منابع تازه برای رشد، اشتغال نیروی کار، افزایش بهره وری مدیریت و کارکنان، هم زیستی در عین رقابت و حراست از آرامش عمومی را در بر می گیرد. از نظر ماتسوشیتا تولید کالا و خدمات با کیفیت عالی بنیادی ترین مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی است. اما مهم تر از آن توانمند سازی نیروی انسانی و پرورش اجتماعی آن ها است که بسیار حیاتی تر است. جمله معروف: شرکت ما انسان می سازد، البته کالاهای الکتریکی هم تولید می کند، ضمن تبیین نگاه انسانی به مدیریت و کسب و کار، بر آموزش و پرورش اجتماعی کارکنان و آحاد افراد جامعه تاکید دارد
(سرکارآرانی و داداش زاده، 1395)
از اواخر قرن نوزدهم به بعد حسابداری دین خود را نسبت به اقتصاد ادا نموده است. رشد و شکوفایی صنایع بزرگی چون نفت، خودرو و فولاد اگرچه مدیون معجزه های مهندسی بوده است ولی بدون بهره گیری از ابتکارات حسابداری، چنین رشدی تداوم نمی یافت. جذب سرمایه های بزرگ برای شکوفا کردن خلاقیت های علمی و فناوری، تنها از مجرای حسابداری توانسته است خلقت های چشم نواز دنیای امروز را پدید آورد. اما این تنها یک روی سکه است. متاسفانه حسابداری خواسته یا ناخواسته تنها بر جنبه های اقتصادی متمرکز شده و در برهه هایی از زمان، بهره کشی از محیط زیست و بعضا سو استفاده از جوامع و یا گروه های آسیب پذیر را موجه نشان داده است. انسان محکوم به تبعیت از طبیعت است. بر کسی پوشیده نیست که بحران های ناگوار طبیعی از خشکسالی گرفته تا طوفان های مخرب، حاصل برهم زدن تعادل در طبیعت توسط انسان است و متاسفانه انسان با همه توانمندی هایش، قدرتی برای ایستادگی در برابر آن ها ندارد. در قرن 21 فقر و فلاکت حاکی از عدم تعادل در تساوی حقوق بشر است. امروزه شرکت های بزرگ در دهکده جهانی از چنان قدرتی برخوردار هستند که یارای مقابله با آن ها قابل تصور نیست، غول هایی که بی سروصدا، در حال تسلط بر کلیه جنبه های زندگی بشری هستند و تفسیر خود از رفاه و سعادتمندی را به مردم دنیا تلقین می کنند. حسابداری نباید به عنوان ابزاری در جهت توجیه قدرت مخرب آن ها به کار گرفته شود. با همه پیشرفت های حسابداری، نباید ضعف های آن از دید ما پنهان بماند. مشکل اندازه گیری و از آن بدتر تحمیل ترجیه اندازه گیری پولی بر سایر اندازه گیری ها. هر چیزی که نتوان بر حسب مقیاس پول اندازه گیری نمود، در حسابداری حذف می شود، یعنی وجود ندارد و این همان بلایی است که انسان را به فاجعه کشانده است. این توجیه فریبکارانه سبب شده است شرکت ها و قدرت های پول پرست، موفقیت را در قالب مقیاس حسابداری نشان دهند و زرق و برق محصولات خود را ارزشمند تر از جنبه های زیستی و طبیعی بشر جلوه دهند
(حاجیان نژاد و دیگران، 1400)
در همین اندیشه ها بود که در نیمه دوم قرن بیستم، مسئولیت اجتماعی به عنوان مفهومی قابل اعتنا در اخلاق کسب و کار خودنمایی کرد. در نگاه سنتی به مدیریت و کسب و کار، آن چه حائز اهمیت بود، بیشینه کردن سود بنگاه ها و توجه مطلق به منافع سهام داران بود که منجر به آسیب رساندن به منافع عمومی جامعه شده و سایر ذینفعان و خواسته های مشروع آن ها بازیچه کسب ثروت و تولید بیشتر می شود
(مپنا، 1400)
قرن بیست و یکم تازه شروع شده است، اما ارزش های مصرف کنندگان به مدد آهنگ پر شتاب رشد جامعه اطلاعاتی و گسترش اقتصاد بدون مرز، با تنوعی بیش از هر زمان دیگر به سرعت در حال رشد است. مدیریت اقتصادی در چنین فضایی هم باید چشم اندازی جهانی داشته باشد و هم پاسخگوی نیازها و دل مشغولی های محلی
(سرکارآرانی و داداش زاده، 1395)
از نظر اجتماعی مسئول بودن یعنی آدم ها و سازمان ها می بایست با اخلاق و با حساسیت نسبت به مسایل اجتماعی، فرهنگی و محیطی رفتار کنند. تلاش برای برقراری مسئولیت اجتماعی، به افراد، سازمان ها و دولت ها کمک می کند تا تاثیر مثبتی بر پیشرفت جامعه داشته باشند. اساسا یک سازمان بر حسب نیازی عمومی و اجتماعی به وجود می آید و مبنای ایجاد سازمان نیاز به تولید کالا و یا ارائه خدمت به جامعه است. لذا نه سازمان می تواند خود را از جامعه جدا کند و نه جامعه می تواند بدون سازمان زندگی کند. از نتایج این رابطه لاینفک این است که هر تصمیم و عمل سازمان به نحوی روی جامعه تاثیر می گذارد. تاثیر گذاری فوق باعث می شود که آحاد جامعه، خود را در عملکرد سازمان سهیم دانسته و از سازمان مسئولیت خواسته و حسابرسی کنند. سازمان ها مستقل از نوع مالکیت خود، در محیطی به کسب و کار می پردازند که حداقل مسئولیت آن ها عرضه کالا و خدمات است، اما بعد ارتباط سازمان با اجتماع اطراف، سازمان را مجبور می کند که رفتارها و واکنش هایش، از حالت صرف اقتصادی فاصله بگیرد. در جامعه امروز که سازمان ها تاثیر عمده ای بر سیستم اجتماعی دارند و حل چالش های جهانی بدون مشارکت و همکاری سازمان ها کار آسانی نیست و موضوع عمل به مسئولیت های اجتماعی توسط سازمان ها حیاتی به نظر می آید. از زوایای گوناگونی به پدیده مسئولیت اجتماعی شرکت ها پرداخته شده و تعاریف زیادی برای آن ارائه گردیده است اما به طور کلی می توان مسئولیت اجتماعی مدیران و سازمان ها را الزام پاسخ گویی و برآورده کردن توقعات گروه های ذینفع خارجی (مشتریان، تامین کنندگان، توزیع کنندگان، محیط زیست و جامعه) را با حفظ منافع گروه های ذینفع داخلی (کارکنان و سهامداران) دانست. مسئولیت اجتماعی سازمان ها یعنی رویه های باز و شفاف کسب و کار، یعنی روش هایی که مبتنی بر ارزش های اخلاقی و احترام به کارکنان، جامعه و محیط زیست می باشد. مسئولیت اجتماعی شرکت ها به این منظور برنامه ریزی می شود که برای جامعه به طور کلی و برای سهام داران حامل ارزش پایدار باشد. حوزه مربوط به روش یا رویه کسب و کار در برگیرنده یکی از پویاترین و چالش پذیرترین موضوع هایی است که امروزه رهبران شرکت ها با آن روبرو هستند. امروزه برای مدیران، دیگر کافی نیست که وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی و کنترل را انجام دهند و خود را اثربخش بنامند بلکه پاسخگویی به نیازهای جامعه و خواست شهروندان و مشتریان داخلی و خارجی سازمان هایشان، از جمله وظایف با اهمیت تر آنان محسوب می شود. می توان گفت همان گونه که مدیران نحوه انجام وظایف سنتی را می آموزند، باید از چگونگی انجام چنین وظایف جدید نیز آگاه شوند زیرا شرایط امروز جهان و فضاهای جدید کسب و کار ایجاب می کند تا رهبران و مدیران سازمان ها و شرکت های بزرگ که در بازار های جهانی یا بازارهای در حال جهانی شدن نقش فعال و موثر دارند، تمام تلاش خود را متوجه ایجاد ارزش برای تمامی ذینفعان خود کنند و نوعی تعادل میان بخش های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی کسب و کارشان ایجاد نمایند. به طور کلی می توان گفت مسئولیت اجتماعی شرکت ها به ارائه روش هایی می پردازد که سازمان ها در فضاهای کسب و کار خود به آن عمل کنند و پاسخگوی توقعات جامعه، انتظارات تجاری، قانونی و اخلاقی اجتماعی آنان باشد. چراکه سازمان ها مسئولیت های بزرگی در زمینه اجتماعی، اقتصادی و محیطی در قبال کارکنان، سهام داران، مشتریان، دولت، تامین کنندگان و تمامی ذینفعان خود بر عهده دارند
(قنادی و علوی، 1400)
محاسبه سود بنگاه اقتصادی متاثر از روش های برآوردی حسابداری، تهیه صورت های مالی را بر عهده مدیریت واحد تجاری قرار داده است. اما بر اساس تئوری نمایندگی، ممکن است مدیران تصمیماتی اتخاذ کنند که در راستای منافع سهام داران نباشد. پس اعمال فرصت طلبانه مدیران در فعالیت های واقعی صورت های مالی، به صورت دست کاری اقلام تعهدی همواره وجود خواهد داشت. از طرفی جامعه در تاثیر متقابل با سایر اجزا، ابعاد جدیدی از مشکلات ناشی از عواقب همین تاثیرات را بر اجتماع وارد ساخته است که مدیران را بر آن داشته تا دست به افشا اطلاعات اجتماعی سازمان بزنند. بنابراین بهبود ایفای نقش مسئولیت اجتماعی به جهت کاهش خطرات احتمالی، جهت جذب سرمایه گذاران، جلب اعتماد آنان نسبت به ارقام سود گزارش شده را می طلبد
(نوری، 1397)
پس از خلق مفهوم مسئولیت اجتماعی کنونی، سه جنبه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی محور توجه و تعهدات شرکت ها شده که بیانگر مسئولیت شرکت در برابر جامعه، انسان ها و محیطی است که در آن فعالیت می کنند و این مسئولیت از جستارهای اقتصادی و مالی فراتر می رود. مسئولیت اجتماعی شرکتی در حال حاضر بیش از آن که امری قانونی باشد، یک تعهد داوطلبانه است که از دانش شرکت ها و سازمان ها نسبت به سهم آیندگان نشئت می گیرد. امروزه شرکت ها می دانند که تنها برتری تکنولوژیک، عملیاتی و مالی پدیدآورنده مزیت رقابتی نیست و ذینفعان سازمان هوشمندانه از شرکت ها انتظاراتی فراتر از فعالیت ها و عملیات سنتی را دارند. اندیشه پایداری در توسعه از رهگذر دقت در رابطه کنش و واکنشی فعالیت های شرکت با جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شکل می گیرد. گذار به پایداری در شرکت ها منجر به توسعه و تدوین راهنماها و مدل های مرجع متعدد در این زمینه توسط نهادها و سازمان های عمومی و خصوصی شده تا سازمان ها بتوانند با پایبندی به اصول چنین مدل هایی تعهد خود را به این مفاهیم نشان دهند. یکی از مظاهر این پایبندی و تعهد سازمان ها، تدوین گزارش پایداری یا گزارش مسئولیت اجتماعی سازمان ها است که امروزه شرکت های مطرح بسیاری در سطح جهانی هر ساله این گزارش را ارائه می دهند که در آن ها به بیان فعالیت های خود و ارزش ها و اثرات حاصل از آن برای ذینفعان می پردازند و اقدام به انتشار عمومی آن می کنند. انتشار چنین گزارشی، نمادی از شفافیت و تعهد سازمان به اصول مرتبط محسوب می شود و با افزایش اعتماد ذینفعان و اقتصاد جهانی به شرکت ها منجر به بهبود تصویر سازمان خواهد شد. یکی از راهنماها و چارچوب های جامع و معتبر در این زمینه، راهنمای گزارش دهی سازمان Global Reporting Initiative یا به اختصار GRI است که شرکت ها با استفاده از اصول آن، قادر به گزارش دهی عملکرد پایدار خود هستند که شرکت های زیادی بر اساس چارچوب این سازمان اقدام به گزارش دهی می کنند. در ایران نیز حدود یک دهه است که مسئولیت اجتماعی شرکتی عنوان و در این مدت قدم های ابتدایی برداشته شده، ولی در مقایسه با معیار های جهانی، در رتبه های پایین تری قرار داشته و این در حالی است که با نگاهی به وضعیت اجتماعی و زیست محیطی کشور، نیاز به پایبندی هر چه بیشتر به این مفهوم نمایان تر می شود
(مپنا، 1400)
در سال های اخیر، قدرت گرفتن روز افزون شرکت ها و مقررات زدایی و خصوصی سازی صنایع عمومی به همراه پدیده هایی از قبیل جهانی شدن و افزایش توجهات رسانه های جمعی، این انتظار را از شرکت ها به وجود آورده است که در فعالیت های خود، مسئولانه تر عمل کرده و علاوه بر منافع خود، منافع جامعه پیرامون خود را نیز در نظر گیرند. به عبارت دیگر، شرایط جدید جهانی تقاضایی در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتی به وجود آورده که میزان آن هم رو به رشد است
(شاه حسینی و مقدم، 1397)
امروزه، مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها به موضوع با اهمیتی تبدیل شده و پژوهش های بسیاری در این زمینه انجام شده است. مسئولیت پذیری اجتماعی، عبارت است از رفتارها و تصمیمات مبتنی بر ارزش های پذیرفته شده اجتماعی (آن چه باید باشد) که یک فرد، گروه یا جامعه بر مبنای آن ها عمل می کند. مطابق با این تعریف، مسئولیت پذیری اجتماعی یک تعهد است که شرکت ها باید در قبال آن پاسخ گو باشند. شرکت ها مسئول هستند تا از آلوده کردن محیط زیست، اعمال تبعیض در امور استخدامی، بی توجهی به تامین نیازهای کارکنان، تولید محصولات زیان آور و مانند آن، که به سلامت جامعه لطمه می زند، بپرهیزند. سرانجام، آن ها باید با اختصاص منابع مالی، در بهبود رفاه اجتماعی مورد قبول بیشینه جامعه، بکوشند
(سپاسی و کاظم پور، 1396)
مسئولیت اجتماعی شرکت ها یا سازمان ها به بررسی نقش و مسئولیت سازمان ها در اجتماع و توجه به ارزش های اخلاقی می پردازد و در این راستا با اتخاذ تاکتیک های لازم، از طریق کمک های فراتر از مسئولیت قانونی به رشد و قوام محل و جامعه فعالیت خود از طریق حامی گری و انجام اقدامات لازم می پردازد و بر این نکته پا می فشارد که سودآوری باید در محیطی اخلاقی که منافع جامعه بر آن اولویت دارد، اتفاق بیفتد. چگونگی فعالیت در محافل دانشگاهی مدیران رده های مختلف شرکت ها و نیز فعالان سازمان های غیر دولتی تاثیر عمده ای بر سیستم اجتماعی در جامعه دارد. لذا باید اهداف و فعالیت های آن ها در راستای آرمان های اجتماعی و رفاه و آسایش جامعه باشد. امروزه تمام سازمان ها دید خود را اندکی فراتر از منافع سازمان اندوخته اند و می کوشند تا با شیوه های علمی، راهکارهایی برای افزایش بهره وری و تاثیر گذاری برنامه های شرکت در حوزه مسئولیت اجتماعی ارائه دهند و هدف نهایی آن ها در حوزه مسئولیت اجتماعی، نفوذ مسئولیت اجتماعی به عنوان جزئی ثابت از راهبرد و فرهنگ سازمانی در هر شرکت است. همه مدیران باید به این نکته توجه داشته باشند که دست به کارهایی بزنند که مورد قبول و منطبق با ارزش های جامعه باشد و سازمان هایی که نمی توانند خود را با این مهم تطبیق دهند موفق نخواهند بود
(چاوش باشی و زین الدینی، 1396)
یکی از مهم ترین مسائل هر جامعه، رشد و توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن است، که به لحاظ اهمیت و اعتبار خاصی که دارد، معمولا در راس دستور کار دولت ها قرار می گیرد. بدین لحاظ، تجهیز جامعه و افراد آن برای نیل به چنین وضعیتی ضرورتی انکار ناپذیر است. همچنین از نظر اندیشمندان اجتماعی، توسعه هر جامعه ای متضمن یک سری مبانی، معیارها و عوامل است و در این میان، حضور فعالانه افراد در صحنه های مختلف جامعه و به اصطلاح مشارکت اجتماعی و اقتصادی آنان، از عوامل بسیار مهم و حیاتی در امر توسعه اجتماع به حساب می آید. در جامعه ما با توجه به ارزش های اسلامی و ضرورت های انقلابی و مطلوبیت های اجتماعی، حضور مردم در تمامی صحنه ها و مشارکت آنان در ابعاد سیاسی و اجتماعی به عنوان عاملی مهم در توانمندی، توسعه و سازندگی، مورد توجه بسیار است و در واقع یکی از وظایف سیاسی و دینی همگانی است که کلیه اقشار جامعه اعم از زنان و مردان را شامل می شود و در این راستا به خصوص مساله مشارکت اجتماعی و فرهنگی زنان در حوزه توانمندی باید مورد توجه قرار گیرد تا زمینه های اساسی توانمندسازی زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعلی جامعه در صحنه های مختلف آن فراهم آید. در هر جامعه ای یکی از توانمندی های مهم، میزان مشارکت زنان و مردان در امور مختلف است زیرا یکی از عواملی که می تواند نقش موثری در فرایند توسعه و رشد یک کشور ایفا نماید، مشارکت عمومی است. زنان به عنوان بخش مهمی از پیکر اجتماع، حامل بار سنگین مسئولیت های خانوادگی و اجتماعی هستند و دوشادوش مردان می توانند در صحنه های گوناگون حضور یابند. همچنین میزان مشارکت زنان در فعالیت های مختلف اقتصادی و اجتماعی یکی از شاخص های مهم توسعه انسانی است. این شاخص در ایران بسیار پایین است. واقعیت این است که زنان ایران از نظر حضور در بازار کار و سهم درآمدی در میان کشورهای در حال توسعه رتبه پایینی دارند. زنان در حال حاضر می توانند نقش موثر و سازنده ای در جهت پیشبرد اهداف توسعه و سازندگی بر عهده گیرند و به جرات می توان گفت بدون مشارکت زنان، به ویژه زنان تحصیل کرده در توسعه و حضور فعال آنان در تمامی زمینه ها، رشد و پیشرفت سریع در کلیه ابعاد امکان پذیر نیست
(چراغی، 1396)
تعاملات انسان ها در یک محدوده معین جغرافیایی، جامعه را شکل می دهد و عوامل گوناگونی از جمله اشتراک منافع، اصالت، سنت، فرهنگ و... در شکل گیری آن نقش دارند. ابتدایی ترین نمود این جامعه خانواده و اوج تکامل آن کشور می باشد. در عصر کنونی بروز تحولات عظیم در مناسبات انسانی اجتماعی، تنوع و گستردگی خاصی در تعاملات و نیازهای جوامع به وجود آورده، آن گونه که شاهد ظهور و گسترش امور اجتماعی به عنوان یکی از رموز بنیادین تداوم و ترقی حیات بشری در اشکال متعدد اعم از رفاه اجتماعی، خدمات اجتماعی و... بوده و بررسی اندازه پیشرفت این ابعاد، در ردیف معرف های میزان توسعه کشورها می باشد. از این رو تامین بهزیستی و مهیا ساختن سعادت افراد جامعه از جمله وظایف عمده ی دولت ها و ملت ها است و با وجود توجه دست اندرکاران امور رفاهی اجتماعی به این امر، با ظهور برخی مشکلات نظیر کاهش امنیت انسانی، نابرابری در توزیع درآمد، بالا رفتن نرخ رشد جمعیت و... آمار اقشار آسیب پذیر و نیازمند به بهره مندی از خدمات قابل ارائه در این بخش افزایش چشمگیری داشته است. واقعیات نشان می دهد که کاهش جدی این تالمات در پرتو پذیرش مسئولیت اجتماعی و تبعیت از اصول و فروع اخلاقیات تحقق می یابد. این قاعده هم در سطح فردی و هم در سطح سازمانی و مدیریتی قابل تعمق می باشد. مسئولیت اجتماعی آمیخته ای از ارزش ها و الزامات اجتماعی است که انسانیت را نمودی آشکار بخشیده، امواج خروشان درون آدمی را به ساحلی امن رهنمون ساخته و بارقه هایی از امید را بر ذهن و روح او می تاباند. از آغاز خلقت، فطرت انسان، محرک و انگیزه او جهت همکاری با دیگران در امور اجتماعی بوده و امدادرسانی، دستگیری کردن و کمک به هم نوع در اصل از این زمان وجود داشته است، بدین معنی که بشر در جهت بقای خود و پیروی از سرشت خویش عامل به تعاون و همکاری های اجتماعی بوده است. سرمایه اجتماعی به عنوان تاثیر اقتصادی مولفه های فرهنگی یک سیستم اجتماعی شناخته شده که در آن مولفه هایی چون اعتماد، مشارکت داوطلبانه، هنجارهای حرفه ای، پاسخگویی و موارد مشابه موجب می شوند هزینه های مدیریتی نظیر نظارت و کنترل رسمی، رایزنی های مدیریتی، کندی ناشی از سیستم بوروکراتیک و دیگر موارد کاهش یافته و امکان استفاده از زمان و سرمایه در جهت انجام فعالیت هایی با بهره وری بیشتر فراهم گردد. سرمایه اجتماعی را می توان هم در بعد کلان مقررات اجتماعی و هم در سطح خرد سازمان ها مورد بررسی قرار داد. در صورت آشنایی مدیران با این واقعیت و بهره برداری مفید از آن، می توان بسیاری از هزینه های اجتماعی و سازمانی را کاهش داده و برخی تغییرات ساختاری و فرآیندی را بر پایه آن در سیستم های اجتماعی ایجاد نمود. از این رو مدیران می توانند با تکیه بر ظرفیت های بالای تاریخی، دینی و سنتی موجود در فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی و با برنامه ریزی مناسب برای افزایش سرمایه اجتماعی و تقویت شبکه های اعتماد و پاسخگویی اجتماعی سیستم خود همت گمارده و بر آن اساس، زمینه توسعه اجتماعی و سازمانی را فراهم آورند. غالب اندیشمندان و انسان شناسان بر این باورند که در همه عرصه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، رعایت کدهای اخلاقی به عنوان استانداردهای زندگی منطقی، اجتناب ناپذیر بوده، در سایه التزام به این امر، بیماری های روحی نظیر استرس، افسردگی و حتی جنون های آنی رنگ می بازند و روح و جان آدمی تجربه ای می اندوزد به شیرینی آرامش
(گودرزی و دیگران، 1393)
تمام ادیان و مذاهب، تعلیمات زیادی در مورد مهربانی به انسان ها داده اند. بدون شک ایرانیان اولین کسانی هستند که پیرو مهربانی بوده اند. فرهنگ و ادبیات ایرانی از عاطفه و مهربانی لبریز است و عرفان ایرانی سرشار از معرفت بی همتاست. اوج انسان دوستی ایرانی ها را در این شعر سعدی می توان یافت
(چراغی، 1396)
بنی آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند / چو عضوی بدرد آورد روزگار / دگر عضوها را نماند قرار
توکز محنت دیگران بی غمی / نشاید که نامت نهند آدمی
|